Historia

Początki wąskotorowej linii kolejowej o początku w Ełku sięgają 1905 roku, kiedy to Starostwo Ełckie zleciło opracowanie jej projektu. Zgodnie z "Ustawą o kolejach lokalnych z 1892 r." przebieg linii zaakceptowało Wschodnioniemieckie Towarzystwo Kolejowe w Królewcu i władze wojskowe w Berlinie. W 1906 roku powołano towarzystwo akcyjne - "Lycker Kleinbahn Aktiengesellschaft", które do budowy linii wybrano szczecińską firmę Lenz & Co. Grunty oraz sama kolej w okresie budowy, zgodnie z umową, była własnością spółki Lenz & Co, co zmuszało ją do szybkiego ukończenia budowy i przekazania linii rządowi Prus jako funkcjonującej kolei.

Budowę rozpoczęto na przełomie 1911 i 1912 roku. Przygotowano wówczas plac budowy w Ełku. Stację Ełk Wąsk. będącą początkową stacją całej kolei zgodnie z praktyką kolei pruskich usytuowano tuż koło stacji normalnotorowej. Budowę linii rozpoczęto wiosną 1912 roku, tuż po oddaniu do eksploatacji Oleckich Kolei Wąskotorowych i przybyciu do Ełku personelu inżynieryjnego. Wykonano roboty geodezyjne i hydrotechniczne, zbudowano kilkadziesiąt przepustów i kilka mostów. Prace te, podobnie jak budowa nasypów i wykonywanie przekopów, powierzono lokalnym rzemieślnikom.

Pierwszymi powstałymi budynkami były używane do dziś: parowozownia (dziś pełniąca funkcję warsztatu) z 1912 roku oraz magazyn. Układ stacji, na którym istniał trójkąt do obracania lokomotyw eliminował potrzebę budowy obrotnicy.

Ełcką Kolej Dojazdową oddano do użytku już 23 października 1913 roku. Ukończono wtedy budowę odcinków Ełk Wąsk. - Laski Małe - Borzymy oraz Laski Małe - Zawady. Wszystkie o szerokości toru 1000 mm. W budowie był odcinek Borzymy - Turowo.

Pierwszy tabor jakiego używano na Ełckiej Kolei Dojazdowej to 4 dwuosiowe lokomotywy parowe firmy Lokomotivfabrik Arnold Jung oraz 42 wagony. Wybuch I Wojny światowej w 1914 roku uniemożliwił dokończenie budowy linii. Straty Kolei Ełckiej wyniosły 550 tys. marek. Rosjanie zniszczyli torowisko, wywieźli tabor.

Po wojnie sprowadzono dwa kolejne parowozy firmy Jung. Oficjalnie, odbudowa linii zakończyła się 1 grudnia 1915 roku. Według źródeł niemieckich Ełcką Kolej Dojazdową (Ełk Wąsk. - Laski Małe - Turowo oraz Laski Małe - Zawady) oddano do eksploatacji 5 października 1918 roku. W latach 1950-1951 całe torowisko przebudowano na 750 mm.

Do 1991 roku na Ełckiej Kolei Dojazdowej bywały lata lepsze i gorsze. Jednak 14 maja 1991 roku wydano Uchwałę Rady Ministrów, która zawiesiła wszelkie przewozy na całej sieci Ełckiej Kolei Dojazdowej. W celu ratowania linii 30 września 1991 roku wpisano ją do rejestru zabytków. W roku 1993 rozpoczęto przewozy turystyczne z trakcją parową. Tak Kolej przetrwała do roku 2002 kiedy przejął ją Samorząd Miasta Ełk. Nazwę kolejki zmieniono z Ełckiej Kolei Dojazdowej na Ełcką Kolej Wąskotorową, co związane było z utratą funkcji transportowej. Dla turystów opracowano nową ofertę. W 2003 roku pociągi turystyczne odjeżdżały z Ełku do Sypitek w każdą sobotę czerwca, lipca i sierpnia.

Monografia powstała na podstawie książki pt. "Ełcka Kolej Wąskotorowa 1913 - 2001" autorstwa Stanisława Jasińskiego.